Auteur: Stijn Bekkers, Consultant Energietransitie
Datum: November 2021

Als team Energietransitie bij Balance werken we bij verschillende opdrachtgevers aan het realiseren van de energietransitie. Zo is onze collega Harold Martina betrokken bij het warmtenet vanuit de gemeente Zaanstad. Omdat je uit de praktijk toch het meeste leert, zijn we met het hele team op bezoek geweest bij de biomassacentrale van BioForte in Zaandam-Oost. Hoewel biomassa niet onomstreden is, is het evengoed onderdeel van onze energievoorziening. Dat belooft een interessante middag te worden!

Hoe werkt de biomassacentrale?
De biomassacentrale in Zaandam is de warmtebron voor het lokale warmtenet. Het warmtenet is een open warmtenet dat ongeveer 2200 woningen verwarmt in de nabije omgeving van de centrale. Vanuit de centrale wordt water opgewarmd door de verbranding van lokaal snoeiafval. Het opgewarmde water wordt dan ingevoegd in het goed geïsoleerde warmtenetwerk. Dit netwerk brengt het warme water vervolgens naar de woningen. Het warme water wordt gebruikt als warm tapwater en voor het verwarmen van de woningen. Hiermee wordt zo’n 95% aardgas bespaard. Wanneer bewoners dan ook nog elektrisch koken, wordt er helemaal geen aardgas meer gebruikt. Bij strenge winters heeft de biomassacentrale een back-up gasketel. Op deze manier zijn de woningen zeker van voldoende warmte.

De biomassa die in Zaandam wordt gebruikt, is gecertificeerd Nederlands snoeihout. Dit snoeihout is bijvoorbeeld afkomstig van Staatsbosbeheer. Snoeihout wordt voor relatief lage prijzen verkocht. Het is economisch alleen interessant om hout te verstoken dat geen andere toepassing heeft, omdat een andere toepassing meer geld oplevert voor de verkoper. Op dit moment is er voldoende gecertificeerd snoeihout beschikbaar in Nederland. Er wordt ongeveer 600.000 ton snoeihout per jaar geëxporteerd naar het buitenland. De centrale in Zaandam verbruikt ongeveer 8.000 ton per jaar.

Het minimaliseren van de uitstoot
Het warmtenet draagt bij aan de nationale doelstellingen om van het aardgas af te gaan. Dit betekent echter niet dat de centrale niets uitstoot. De publieke ophef rondom biomassacentrales komt mede door de emissies die deze centrales uitstoot. Enerzijds gaat het om emissies die bijdragen aan het klimaatprobleem, waarvan CO2 de bekendste is. Anderzijds gaat het om emissies die een negatief effect hebben op de lokale luchtkwaliteit, zoals stikstofoxiden, ammoniak en fijnstof.

Het certificaat van de biomassa zorgt ervoor dat de bomen door partijen als Staatsbosbeheer zodanig gesnoeid worden dat er geen extra CO2 in de lucht komt. In theorie wordt de CO2 die de centrale uitstoot met de verbranding van de biomassa weer opgenomen in de bomen waar het hout uiteindelijk aan groeit. Als dit goed wordt uitgevoerd blijft de biomassastroom intact en wordt er niet meer CO2 uitgestoten dan er al was. De effecten op de lokale luchtkwaliteit worden streng gemonitord door de omgevingsdienst. De biomassacentrale heeft een wettelijk uitstootplafond en zal nooit meer uitstoten dan dat. Daarnaast zorgen sterke filters, het schone hout en een geoptimaliseerd proces voor een zo laag mogelijke uitstoot. Daarnaast wekt de centrale ook elektriciteit op. Na het elektriciteitsverbruik van de centrale is er een overschot dat wordt terug geleverd aan het elektriciteitsnet. Zo is de centrale zelfvoorzienend in het elektriciteitsverbruik en wordt er ook op een duurzame manier bijgedragen aan het opwekken van elektriciteit voor het net.

Het warmtenet is een open net. Dit houdt in dat het net op termijn ook open is voor geothermie, aquathermie of andere duurzame bronnen. Daardoor kan het warmtenet in de toekomst meerdere gebouwen en woningen van warmte voorzien uit verschillende warmtebronnen. Hiermee kan de uitstoot van de warmtelevering uit het warmtenet worden teruggebracht. Ook biedt dit een mogelijkheid voor Zaanstad om meer wijken van het aardgas af te krijgen. Op die manier werkt Zaanstad mee aan een duurzame omgeving.